Λαική Σοφία

“Κρατά τη δραχμή στα δόντια” , η φράση είναι προέκταση των αρχαιοελληνικών αντιλήψεων για την αμοιβή του βαρκάρη που μεταφέρει στον κάτω κόσμο.

Ψωμίζω είναι το ρήμα για τη φιλοξενία και τη σίτιση, ψωμοζύτης είναι ο επαίτης. Για ένα κομμάτι ψωμί εκποιεί κάποιος περιουσιακά στοιχεία όταν είναι σε μεγάλη ανάγκη. Το ψωμί ταυτίζεται τελικά με την ίδια τη ζωή. Γι αυτό και λέγονται …

Το κρέας είναι μία ακόμα απαραίτητη τροφή. Στην παραδοσιακή διατροφή δεν ήταν συνηθισμένο φαγητό. Κρέας έτρωγαν σε συγκεκριμένες εορταστικές μέρες του χρόνου κι επιπλέον, κατά προτίμηση βραστό, αν ήταν άρρωστοι. Ειδικά το κόκκινο κρέας ήταν γνωστό ότι συμβάλει στην αιμοποίηση, …

Η σημασία της όρεξης, αλλά και της επίδρασης σ’αυτή διαφόρων ψυχολογικών συντελεστών αναγνωρίζεται στις λαϊκές παροιμίες, που υποστηρίζουν ότι η όρεξη είναι σημαντικότερη από το ίδιο το φαγητό: “Κάλλιο καλή όρεξη παρά καλό φαΐ “.

“Όπου μπαίνει ο ήλιος δεν μπαίνει ο γιατρός”. Δεν είναι τυχαίο, πέρα από τις συμβολικές προεκτάσεις, πως ο Απόλλωνας της αρχαιοελληνικής μυθολογίας είναι (συν τοις άλλοις) θεός του ήλιου και θεός της υγείας. Σε χώρες με περιορισμένη ηλιοφάνεια υπήρχαν περισσότεροι …

“Παρ’ άνθρωπο από γενιά και σκύλο από μιτάτο.” Μιτάτο είναι το μαντρί, του οποίου τη φύλαξη εμπιστεύεται ο τσοπάνης σε δυνατό και ατρόμητο σκυλί, από ορισμένες ράτσες. Κατά την παροιμία για να έχει κάποιος εχέγγυα και για τον άνθρωπο που …

Πολλές είναι οι περιπτώσεις τραυματισμών στην καθημερινή ζωή .Το απλούστερο είναι να τρυπηθεί κάποιος από ένα αγκάθι. Κάποτε όμως αυτό μπορεί να γίνει αφορμή για σοβαρότερα προβλήματα: διαπυήσεις, πυρετό, ακόμα και τέτανο. Γι αυτό λέει μια κεφαλλονίτικη παροιμία : “Έμπα …

Σε ορισμένα μέρη της Πελοποννήσου λένε για τον αεικίνητο άνθρωπο και για εκείνον που δεν βρίσκει ησυχία: “Αγκάθια έχει ο κώλος του “, επειδή σε μια τέτοια περίπτωση ο παθών δεν μπορεί να καθήσει, καθώς τα αγκάθια θα χώνονται τότε …

“Η χάρη μπαίνει από το στόμα” υποδηλώνει ότι όποιος διατρέφεται σωστά έχει και καλή υγεία και καλή εμφάνιση.

Για την ευτελή, ανεπαρκή και ακατάλληλη διατροφή λέγεται η φράση “Βρωμερό νερό κι ανάλατες λαψάνες ” ότι δηλαδή ο άνθρωπος αυτός μένει νηστικός, αφού δεν τρώγονται οι “ανάλατες λαψάνες” και διψασμένος, αφού δεν πίνεται το “βρωμερό νερό”.

Η λέξη άμπακος (άβαξ, αβάκιο) είναι ο πίνακας και κατ’επέκταση το τραπέζι. Η φράση λοιπόν “έφαγε τον άμπακο” σημαίνει ότι έφαγε κάποιος και το τραπέζι ακόμα και όχι μόνο τα τρόφιμα που ήταν σ’αυτό.

“Μήνας που δεν έχει ρω βάζε στο κρασί νερό ” . Οι μήνες χωρίς ρω είναι οι Μάιος, Ιούνιος, Ιούλιος και Αύγουστος, δηλαδή για την Ελληνική πραγματικότητα οι μήνες με υψηλές θερμοκρασίες περιβάλλοντος. Είναι λογικό ότι με την υψηλή θερμοκρασία …

Το λάδι βοηθάει για να δημιουργήσει το αίσθημα του κορεσμού. Γι αυτό κάποιον που χόρτασε φαγητό λένε “Λάδωσε τ’ αντεράκι του “.

Για να μην επηρεάζεται αρνητικά η όρεξη πρέπει όλο το περιβάλλον να είναι ευχάριστο – και πολύ περισσότερο να είναι ευχάριστοι οι γύρω μας άνθρωποι. Όταν αυτό δε συμβαίνει η τροφή μπορεί να μην κατεβαίνει, να μας έρχεται τάση προς …

Η απώλεια αίματος με τα ούρα σε παθήσεις των νεφρών και της κύστης έχει επισημανθεί από τη λαϊκή ιατρική, θεωρείται μάλιστα πρόβλημα με κακή πρόγνωση. Γι’ αυτό ειρωνικά λέγεται η φράση ” Ο γερώτερος κατουρούσε αίμα ” όταν είναι να …

Ο βήχας δύσκολα συγκρατείται και μάλιστα χωρίς αντιβηχικά φάρμακα. Και καθώς δημιουργεί θόρυβο, δύσκολα κρύβεται. Αυτό δηλώνουν και οι παροιμιώδεις φράσεις: “Ο βήχας κι ο έρωτας δεν κρύβονται “.